De meeste mensen die denken aan schimmels, trekken bijna vanzelf een vies gezicht. Zonde, vinden wetenschappers van het Westerdijk Instituut, voorheen bekend als het CBS-KNAW Fungal Biodiversity Centre. Zij zien juist de mogelijkheden die schimmels bieden. In het instituut is de meest diverse levende schimmelcollectie ter wereld te vinden. Vanuit Utrecht, Heart of Health onderzoeken wetenschappers het enorme scala aan mogelijke toepassingen van schimmels. Op het gebied van gezondheid, landbouw, milieu en industrie.
“Het is jammer dat mensen schimmels vies vinden, want ze kunnen heel nuttig zijn. Onbewust komen we er veel mee in aanraking. Schimmels zijn essentieel in de productie van voedingsmiddelen en dranken zoals brood, bier, wijn en kaas”, vertelt medisch moleculair microbioloog Ferry Hagen. Maar nog belangrijker voor de gezondheid van de mens: schimmels kunnen bijdragen aan nieuwe medische behandelingen. “Zo is een schimmel de basis van het medicijn penicilline. Dat werd in 1928 per toeval ontdekt. Ook worden ze gebruikt voor cholesterolverlagers.”
Baanbrekende innovaties
Het instituut speelt een cruciale rol bij de identificatie, classificatie en conservatie van schimmelsoorten. De collectie bestaat uit ruim 120.000 levende schimmelstammen. De verzameling vormt een rijke voedingsbodem voor baanbrekende innovaties. Schimmels worden namelijk veel gebruikt vanwege hun veelzijdigheid en vermogen om verschillende stoffen te produceren. Niet alleen voor de productie van voedsel en geneesmiddelen, maar ook voor biotechnologie en milieubeheer. “Want schimmels zijn de opruimers van de natuur. De mogelijkheden zijn oneindig. Hoe meer we weten over de diversiteit van schimmels, hoe beter we ze kunnen benutten. Er zijn heel veel stofjes die nog niet bekend zijn. Naar schatting zijn er miljoenen soorten.”
Schatkamer
Ferry gaat verder: “We verzamelen al 120 jaar schimmels en gisten. Het is een schatkamer voor de wereld voor het behoud van schimmels. We kunnen precies zien hoe schimmels zich genetisch aanpassen.” Door de unieke collectie staat de wetenschappelijke instelling wereldwijd aan de top van mycologische onderzoeksinstituten die zich richten op de studie van schimmels. “De verzameling is onze kracht. Dat is ons hart van het instituut. Wij leggen dit vast voor de toekomst en willen onze kennis uitdragen. Schimmels zijn ontzettend belangrijk.”
Grondmonsters
Als er een nieuwe schimmel wordt ontdekt, dan wil het instituut die graag in de collectie. “We motiveren ook scholieren in heel Nederland om grondmonsters op te sturen. Die onderzoeken we in de hoop dat we schimmels vinden. Als we een nieuwe variant ontdekken, krijgt die de naam van het kind. Door dit onderzoek krijgen we meer kennis over biodiversiteit in de grond.” Die kennis helpt om duurzamer om te gaan met natuurlijke hulpbronnen, de kwaliteit van voedsel te verbeteren en de gezondheid van de planeet te garanderen.
Utrecht Science Park
De locatie op het Utrecht Science Park is een uitstekende uitvalsbasis voor samenwerking met andere kennisinstellingen, onderzoeksinstituten, gezondheidszorg en bedrijven. “Als groepsleider voor medische schimmels is het prettig om naast UMC Utrecht, het Wilhelmina Kinderziekenhuis en het Hubrecht Instituut te zitten. We lopen regelmatig bij elkaar langs. Ook voeren we gezamenlijke projecten uit om de diagnostiek van ziekteverwekkende schimmels te verbeteren, dus hoe kan je vaststellen of iemand een schimmelinfectie heeft. Samen bekijken we hoe we de schimmel kunnen bestrijden.”
Internationale aandacht
Verder komen er veel studenten van allerlei universiteiten, hogescholen en mbo’s op bezoek. Het instituut trekt ook internationaal de aandacht. “We hebben elke maand wel een collega uit het buitenland over de vloer. Die kijkt wat we doen en kan meteen een bezoek brengen aan het UMC Utrecht. Nederland heeft een sterke reputatie opgebouwd op het gebied van de diagnostiek van schimmelinfecties door middel van DNA-technieken. Daar trainen wij mensen ook in.”
Ontdekken
Ondertussen ligt in de vriezer nog een enorm potentieel aan schimmels. “Duizenden schimmels die nog niet zijn onderzocht. We pakken het stap voor stap aan. Als er onderzoeksbudget zou zijn, kunnen we er écht tijd aan besteden. Ze produceren misschien stoffen waarmee we iets kunnen doen. Dat is zo mooi aan onze collectie. Bij ons kun je elke dag iets bijzonders ontdekken.”
