Wat zijn schimmels?
Het is je vergeven als dit je eerder als de titel van een slechte horror vindt klinken. Van dat jeukerige plekje onder je tenen tot de zwarte randen tussen je badkamertegels, schimmels vind je letterlijk overal. Natuurlijk zijn niet alle schimmels slecht, en sommigen zijn eerlijk gezegd ook best lekker.
Van de 80 (!) verschillende soorten schimmels die jein een normaal en gezond huidmicrobioom terugvindt tot de gisten waarmee je favoriete bier werd gebrouwen of de Shiitake paddenstoelen in je roerbakschotel van gisteravond: schimmels zijn misschien wel de meest ondergewaardeerde krachtpatsers van Moeder Natuur.
Toepassingen in de gezondheidszorg
Toen Alexander Fleming in 1928 's werelds eerste algemeen doeltreffende antibiotische stof ontdekte - die hij penicilline noemde - werd dit als "de grootste overwinning ooit op ziekten" onthaald. En penicilline, je raadt het al, komt van de schimmel Penicillium rubens. De bescheiden en ondergewaardeerde schimmel heeft dus echt veel in zijn mars. Penicillium rubens. Unassuming and undervalued, fungi really do have a lot going for them.
Hoe kan het dan dat er maar liefst 19 verschillende schimmels op de lijst van wereldwijde gezondheidsbedreigingen van de Wereldgezondheidsorganisatie terecht zijn gekomen? Net nu de wereld zich herstelt van de virale COVID-19 pandemie, waarschuwt de WHO dat schimmelpathogenen wel eens onze volgende grote bedreiging kunnen zijn. Ineens lijkt de plot van The Last of Us - de monsterhitserie van dit jaar - minder op sciencefiction en meer op science-possible. The Last of Us seems less like science-fiction and more like science-possible.
Groeiend Probleem
"Sinds de jaren zeventig zijn medisch relevante schimmels een toenemend probleem" legt medisch moleculair microbioloog Ferry Hagen uit vanuit zijn kantoor in het Westerdijk Instituut in Utrecht. "Dat komt hoofdzakelijk door de toegenomen globalisering en het feit dat we over steeds betere technologieën beschikken om ziektes te behandelen. Zo zijn orgaantransplantaties ontstaan in de jaren zeventig. Ook het aantal behandelmethodes van kanker nam enorm toe."
Behandelingen die meestal het immumsysteem onderdrukken of dat zelfs (tijdelijk) volledig uitschakelen. En laat ons immuunsysteem nou net onze belangrijkste verdediging tegen schadelijke schimmels zijn. Ook de opkomst van HIV (dat het immuunsysteem aantast) in de jaren ‘80 betekent dat grote delen van de wereldbevolking risico loopt op gevaarlijke schimmelinfecties die zich snel kunnen verspreiden, zoals bijvoorbeeld met Candida auris gebeurde.
"Deze schimmel werd in 2009 voor het eerst aangetroffen in het oor van een Japanse vrouw. Daarna ging het heel snel. Schijnbaar vanuit het niets dook de schimmel in een paar jaar tijd op vier verschillende continenten op. Nog steeds hebben we geen idee hoe deze multiresistente schimmel plots kon opduiken."
Therapieresistent
Levensreddende therapieën lijken ongewild de weg vrij te hebben gemaakt voor potentieel dodelijke schimmelinfecties. Met slechts enkele beschikbare antischimmelbehandelingen ligt resistentie op de loer. Wat zeker niet helpt is het grootschalig gebruik van schimmelwerende middelen in de landbouw vervolgt Ferry.
"Onlangs verkondigde de minister van Volksgezondheid trots dat het gebruik van antibiotica in de veeteelt en de landbouw met 70 procent is gedaald. Maar het gebruik van antischimmelmiddelen bleef ongewijzigd in diezelfde periode." Tot overmaat van ramp gebruikt de land- en tuinbouw doorgaans antischimmelmiddelen die overeenkomen met de weinige antischimmelmiddelen die in de kliniek worden gebruikt, wat resistentie in de hand werkt.
Wereldwijde voedselzekerheid
Een gezonde bodem is uiteraard essentieel voor de voedselproductie. De wereldwijde biodiversiteit verbeteren is hierbij een belangrijke motor, aangezien we naar schatting de hoeveelheid geproduceerd voedsel wereldwijd zullen moeten verdubbelen tegen 2050. Dit betekent dat het onderzoek van het team van het Westerdijk Fungal Biodiversity Institute levensbelangrijk is voor de gezondheid van onze planeet en haar inwoners.
Hier onderzoeken wetenschappers het enorme scala aan mogelijke toepassingen van schimmels, niet alleen om de wereldwijde voedselproductie veilig te stellen, maar ook voor nieuwe medische behandelingen en zelfs de bio-economie. Hun collectie van meer dan 120.000 isolaten is de meest diverse levende schimmelcollectie ter wereld en vormt een rijke voedingsbodem voor baanbrekende innovaties. living fungal collection in the world and is rich feeding ground for groundbreaking innovations.
Interne teams zoals Fungal Physiology Group en Fungal Natural Products Group ontrafelen de vele geheimen van de schimmel en zetten grote stappen vooruit op weg naar een gezondere en meer duurzame wereld. Het werk in Utrecht is baanbrekend, letterlijk lifechanging, en trekt gastonderzoekers uit de hele wereld aan.
De interesse naar de kracht van de paddenstoel begint nu echt te bloeien.
