Een wijk waar geen auto’s rijden, kinderen zonder zorgen op straat kunnen spelen en mensen elkaar ontmoeten op buurtplekken. In Utrecht, Hearth of Health wordt deze groene en autovrije wijk realiteit. “Dat is uniek in Nederland. We kennen autoluwe straten, maar een autovrije wijk op deze schaal is er nog niet. We willen dat heel de wijk aanvoelt als een hofje. Merwede wordt een buurt voor de toekomst die bijdraagt aan de gezondheid van de bewoners.”
Vroeger lag het gebied tussen het Merwedekanaal en de Europalaan aan de rand van Utrecht, maar tegenwoordig ligt het door de groei van de stad midden in Utrecht. In de nieuwe unieke wijk draait het om gezond stedelijk leven voor iedereen. Merwede wordt autovrij, met volop groen en alle stadse voorzieningen heel dichtbij. “We veranderen het bedrijventerrein naar een levendig gebied met woningen, winkels, horeca, werkgelegenheid, scholen, cultuurvoorzieningen en gezondheidszorg”, vertelt projectmanager Merwede Finn van Leeuwen.
Gezonde omgeving
Volgens Finn wordt het een gezonde en duurzame omgeving met veel groen. Buiten is dé plek voor fietsers en voetgangers, natuur en ontmoeting, rust en schone lucht. “Ons streven is een groot park waar gebouwen staan en niet een wijk waar af en toe wat groen te vinden is. We geven de ruimte weer terug aan de mensen.”
Autovrij
In Merwede kunnen ruim 10.000 mensen wonen. “Het wordt een buurt met een groot aantal bewoners op ongeveer 24 hectare. Dat is een redelijk beperkt aantal vierkante meters. Daarom is het belangrijk om de beschikbare openbare ruimte met veel aandacht in te richten. Dit kan door de buurt autovrij te maken. We moedigen bewoners aan om te fietsen, te lopen en gebruik te maken van deelauto’s en openbaar vervoer.”
Lopen of fietsen
Daarom is alles wat de wijkbewoners dagelijks nodig hebben op loop- of fietsafstand te vinden. “De supermarkt en de school is dichterbij huis dan de auto.” In Merwede is namelijk niet voor elk huishouden een parkeerplaats. Ondergrondse parkeergarages aan de rand van de wijk hebben in totaal zo’n 1800 parkeerplekken. Tegenover 25.000 fietsparkeerplekken in de gebouwen. Volgens Finn past Merwede bij Utrecht. “In onze stad wordt al veel gefietst en er is veel werkgelegenheid. Bovendien is Utrecht niet bang om dingen uit te proberen. Andere steden zijn nog niet bereid geweest om een autovrije wijk te realiseren. De gemeente is vrij dapper in het durven zetten van een grote stap vooruit.”
Gezondheidswinst
Door de auto te laten staan en oog te hebben voor de natuur, draagt Merwede bij aan een gezonde leefomgeving. Fysiek en mentaal. “We zijn een betere wijk aan het bouwen dan wat er nu bestaat. In Merwede zijn mensen automatisch in beweging. Rust en ruimte dragen daarnaast bij aan mentale gezondheid. Een groene omgeving helpt onder andere bij mentale welzijn, hittestress en waterberging. Deze aanpak kan een enorme gezondheidswinst opleveren.”
Gemeenschapszin
Hij noemt de ruimte voor ontmoeting ook een meerwaarde. Zo kunnen mensen uit Merwede en omliggende buurten elkaar ontmoeten op buurtplekken: twee grote pleinen en een aantal kleine en middelgrote plekken die samen met bewoners worden gemaakt. “Ik hoop dat gemeenschapszin de kracht is van Merwede. Echt samen voor de wijk.”
Gebiedsorganisatie
Merwede krijgt nog iets nieuws: een soort VVE voor de wijk. Gebiedsorganisatie Merwede krijgt als belangrijkste taken de invulling van de logistieke kant met servicewinkels, pakketwanden en lichte elektrische voertuigen en daarnaast de aanstelling van een of meerdere buurtconciërges die als ogen en oren in de wijk dienen. “Dit zie je nog niet in andere wijken, omdat bewoners daar niet veel met elkaar delen. In Merwede is de openbare ruimte anders”, licht Finn toe.
Duurzaamheid
Maar niet alleen de benadering van stadplanning is vernieuwend in Merwede. Ook op het gebied van duurzaamheid zijn er bijzondere oplossingen. Zo krijgen de huizen bouwisolatie van zwammen en houtsnippers in plaats van de meer traditionele steenwol. Ook zijn er herbruikbare bakstenen die in elkaar klikken, zonder mortel. En gevelplaten die ook zonnepanelen zijn. Een warmte-koude-opslagsysteem dat energie uit de grond haalt, verwarmt en koelt de gebouwen. Daarbij wordt ook de warmte van het Merwedekanaal benut. Daardoor is er het hele jaar een comfortabele temperatuur zonder dat er natuurlijke hulpbronnen worden aangesproken. Tot slot wordt elke vierkante centimeter dak gebruikt voor groene daken, stadslandbouw, dakterrassen of zonnepanelen.
Merwedelab
In het Merwedelab vertalen de gemeente en ontwikkelaars samen innovatieve producten en ideeën naar concrete, praktische oplossingen. “Hoe maken we bijvoorbeeld van fietsenstallingen plekken waar mensen het prettig vinden om elkaar te ontmoeten?” Maar ook is er een team dat zich bezighoudt met dieren en natuur om ervoor te zorgen dat onder andere vogels, vleermuizen en egels in Merwede hun thuis vinden.
Experiment
Finn ziet Merwede als een kans én als een experiment. “Het realiseren van een autovrije buurt gebeurt nog nergens. Het roept ook uitdagingen op, zoals pakketbezorging en de toegankelijkheid voor hulpdiensten. Daar zijn we allemaal oplossingen voor aan het bedenken. Het is een leuk proces. Als straks alles goed functioneert, zijn we mogelijk een voorbeeld voor andere steden. In Nederland en wereldwijd.”
