Met het bezoek van drie grote wielerrondes, het innovatieve fietspad van de toekomst in Rhenen en de grootste fietsenstalling ter wereld is Utrecht dé onbetwiste fietsregio van Nederland. Maar wist je ook dat er in Utrecht volop geïnnoveerd wordt op fietsgebied, bijvoorbeeld in de zorg? Ernest van den Bemd van de Utrecht Bike Community vertelt over actuele innovatieve zorg-fietsprojecten.
Utrecht is the place to be als het gaat over fietsen. De stad Utrecht heeft heuse ‘fietsfiles’ die wereldwijd beroemd zijn. De regio verkennen kan via meer dan 400 kilometer prachtig strak fietspad; binnen een half uur fiets je door de bossen op de Utrechtse Heuvelrug. De andere kant op ben je in een uur bij de plassen van Loosdrecht.
Fietsen is zo een plezierig transportmiddel. Daarnaast wordt het ook steeds vaker gezien als potentieel medicijn. Zo is het UMC Utrecht bezig met hoe fietsen onderdeel kan zijn van een kankerbehandeling en is Utrecht de thuishaven voor symposia over hoe artsen ‘fietsen op recept’ kunnen voorschrijven aan allerlei groepen: van mensen met long covid tot artrose-patiënten.
Uniek fietsbeleid
Hoe kan het nou dat uitgerekend deze regio zo’n fiets-walhalla is geworden? ,,Dat is een beetje mazzel, maar vooral het resultaat van beleid en expliciete ambitie,” zegt Ernest van den Bemd van de Utrecht Bike Community. Hij vertelt dat het uniek is hoe zowel de gemeente als de provincie Utrecht expliciet beleid voeren op fietsen. ,,Dat zie je nergens anders en werpt duidelijk zijn vruchten af.”
Daarbij, stelt hij, vind je hier op een paar vierkante kilometer zo’n beetje alle relevante fietsorganisaties van Nederland: de Fietsersbond, OV Fiets, kennisplatform CROW, de Dutch Cycling Embassy. ,,Het is natuurlijk handig dat Utrecht zo centraal ligt en organisaties zich daardoor hier willen vestigen. Maar het is ook een sneeuwbaleffect: als één organisatie hier zit, is het voor de anderen logisch óók naar Utrecht te komen.”
Investeren in preventie
In deze fietsregio pur sang ligt het voor de hand om de tweewieler in te zetten op meerdere domeinen. Denk aan het sociale domein, milieu en infrastructuur en ook het zorgdomein. Vooral in die laatste categorie zijn er veel kansen, omdat fietsen goedkoop is en toegankelijk: bijna alle Nederlanders hebben tenslotte al een fiets - gemiddeld 1,3 fiets per persoon, zo berekende de Fietsersbond.
Wat gebeurt er al concreet op het vlak van fietsinnovaties en de zorg in Utrecht? Een mooi initiatief is het jaarlijkse oncomid-symposium : een wetenschappelijk geaccrediteerd symposium voor medewerkers van oncologische ziekenhuizen in Midden-Nederland. Dat symposium vond in 2023 voor het eerst plaats in het UMC Utrecht en ging over hoe artsen fietsen kunnen integreren in de behandeling van kanker. Of specifieker nog: in de periode vóór de behandeling. Prehabilitatie noem je dat. Ernest van den Bemd vertelt er meer over:
,,Mensen die een chemokuur of andere kankerbehandeling tegemoet gaan, wordt gevraagd topsport te leveren. Het is dus goed om mentaal en fysiek in conditie te zijn, om zo meer impact te hebben met de behandeling en sneller te herstellen.”
Hij vervolgt: ,,Hoe precies die fiets een rol heeft in de behandeling, is per patiënt verschillend. Maar op het symposium spraken de artsen over met welke specifieke fietsschema’s de inspanning helpend zou kunnen zijn voor een patiënt. Dat klinkt misschien niet heel revolutionair, maar dat artsen specifiek over fietsen praten als prehabilitatie in een zorgsetting, dat is toch echt uniek en bijzonder te noemen.”
Gezondheidswinst op de fiets
Utrecht ziet dus de potentie van de fiets in een preventieve gezondheidssetting. Zo ook de provincie Utrecht, die bijvoorbeeld bijdraagt aan het landelijke programma ‘Doortrappen ’. Daarbij is het doel om gezondheidswinst te boeken voor senioren door fietsen veilig, plezierig en comfortabel te maken.
Concreet zie je de preventieve gezondheidswinst van fietsen terug in het vitaliteitsprogramma van zorgverzekeraar a.s.r., met het hoofdkantoor in de stad Utrecht. Ernest van den Bemd was betrokken bij het expertpanel dat het vitaliteitsprogramma adviseerde. ,,Daar hebben we een mooi resultaat geboekt: als je genoeg kilometers fietst en dat bijhoudt in de a.s.r.-app, word je beloond met cadeaubonnen . Hoe meer kilometers, hoe meer punten en dus cadeautegoed. Dat inzetten op preventie is behoorlijk innovatief en een trendbreuk voor zorgverzekeraars.”
Effectief medicijn
Ernest van den Bemd is positief gestemd over wat er in de toekomst allemaal gerealiseerd zal zijn op het gebied van fietsen & gezondheid. ,,Fietsen kan voor zoveel aandoeningen potentieel van belang zijn in het behandeltraject: we denken aan ziektes zoals long covid of een burn-out, maar ook aan de preventie van artrose of het afremmen van Parkinson. Dat is lange een blinde vlek geweest, maar steeds meer Utrechtse bedrijven en organisaties zien in dat fietsen een toegankelijk, goedkoop en effectief medicijn kan zijn.”
